H 15η Φεβρουαρίου κάθε έτους έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Παιδικού Καρκίνου τιμώντας όλα τα παιδιά και τις οικογένειές τους που βιώνουν τις επιπτώσεις της νόσου, αναγνωρίζοντας τον πόνο και τις δυσκολίες τους και ευαισθητοποιώντας την παγκόσμια κοινότητα.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, υπολογίζεται ότι 400.000 παιδιά και έφηβοι ηλικίας 0-19 ετών διαγιγνώσκονται με κάποια μορφή καρκίνου ετησίως. Ωστόσο, οι πραγματικοί αριθμοί μπορεί να είναι πολύ υψηλότεροι, επειδή σε πολλές χώρες ο παιδικός καρκίνος είναι δύσκολο να διαγνωστεί.
Σε χώρες υψηλού εισοδήματος, όπου ολοκληρωμένες υπηρεσίες φροντίδας υγείας είναι γενικά προσβάσιμες, πάνω από το 80% των παιδιών με καρκίνο θεραπεύονται σε αντίθεση με χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπου θεραπεύονται λιγότερο από το 30%. Το ευρωπαϊκό παράρτημα του Childhood Cancer International (CCI) εκτιμά ότι 5.000 παιδιά έως 15 χρονών νοσούν κάθε χρόνο στην Ευρώπη, ενώ πάνω από 500.000 άτομα έχουν επιβιώσει από τον καρκίνο της παιδικής ηλικίας.
Στην Ελλάδα, το 2020, όπως αναφέρει ο ΕΟΔΥ, ο ετήσιος αριθμός νέων περιστατικών σε παιδιά ηλικίας κάτω των 15 ετών ήταν 16 ανά 100.000 άτομα. Οι λευχαιμίες, οι καρκίνοι εγκεφάλου-κεντρικού νευρικού συστήματος, τα μη-Hodgkin λεμφώματα, οι νεφρικοί όγκοι, και το λέμφωμα Hodgkin αποτελούν τους συχνότερους τύπους παιδικών καρκίνων.
Τι προκαλεί καρκίνο στα παιδιά;
Σε αντίθεση με αυτούς των ενηλίκων, οι παιδικοί καρκίνοι στη συντριπτική τους πλειοψηφία δεν μπορούν να αποδοθούν σε συγκεκριμένα αίτια. Παρά την πληθώρα μελετών για τον εντοπισμό των αιτιολογικών παραγόντων του παιδικού καρκίνου, για ελάχιστους τύπους εξ αυτών η εκδήλωση συσχετίστηκε ή αποδόθηκε ευθέως με συγκεκριμένους περιβαλλοντικούς παράγοντες ή συνήθειες του τρόπου ζωής.
Όσον αφορά δε στην κληρονομικότητα, με βάση τα τρέχοντα επιδημιολογικά δεδομένα μόνο το 10% περίπου όλων των παιδιών με καρκίνο φαίνεται να είχε προδιάθεση λόγω γενετικών παραγόντων. Ορισμένες χρόνιες λοιμώξεις, όπως οι λοιμώξεις από τους ιούς HIV ή Epstein-Barr και η ελονοσία αποτελούν παράγοντες κινδύνου για παιδικό καρκίνο, ιδιαίτερα στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.
6 σημαντικές διαφορές του παιδικού καρκίνου από τον καρκίνο των ενήλικων
#1. Διαφορετικά είδη
Ο πιο κοινός τύπος καρκίνου στα παιδιά είναι η λευχαιμία, ένας τύπος καρκίνου του αίματος. Περίπου τρία στα δέκα παιδιά που θα διαγνωστούν με καρκίνο θα έχουν κάποια μορφή λευχαιμίας. Το ένα τέταρτο των παιδιών θα έχουν όγκους στον εγκέφαλο ή στον νωτιαίο μυελό, ενώ τα υπόλοιπα παιδιά που διαγιγνώσκονται έχουν άλλους τύπους παιδικού καρκίνου, όπως το λέμφωμα, τα νεφρά και τα οστά – υπάρχουν συνολικά 76 τύποι. Για τους ενήλικες, οι τρεις πιο συχνοί καρκίνοι είναι ο καρκίνος του μαστού, του προστάτη και του πνεύμονα.
Ορισμένοι τύποι παιδικού καρκίνου μπορούν να εμφανιστούν σε ενήλικες, για παράδειγμα η λευχαιμία. Ωστόσο, η λευχαιμία των ενηλίκων είναι συνήθως διαφορετική από τον τύπο λευχαιμίας που θα έπασχε ένα μωρό ή ένα παιδί.
#2. Η θεραπεία στα παιδιά έχει πρόσθετα ζητήματα
Καθώς όλο και περισσότερα παιδιά κερδίζουν τη μάχη με τον καρκίνο, υπάρχει τεράστια εστίαση στην εύρεση καλύτερων και ασφαλέστερων θεραπειών. Το πρόβλημα είναι ότι, ενώ οι θεραπείες για τον καρκίνο έχουν σχεδιαστεί για να σκοτώνουν τα καρκινικά κύτταρα, συχνά είναι επιβλαβείς και για τα υγιή κύτταρα. Αυτό είναι ιδιαίτερο πρόβλημα για τα παιδιά, επειδή το σώμα τους εξακολουθεί να αναπτύσσεται και τα όργανά τους δεν έχουν ωριμάσει πλήρως, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την επιλογή θεραπείας του γιατρού.
Ορισμένες θεραπείες, όπως η ακτινοθεραπεία, χρησιμοποιούνται πολύ λιγότερο εντατικά σε παιδιά από ό,τι στους ενήλικες εξαιτίας αυτού του λόγου. Δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στη χειρουργική επέμβαση, καθώς βοηθάει στη διατήρηση του υγιούς ιστού, για να διασφαλιστεί ότι η ανάπτυξη του παιδιού δεν θα επηρεαστεί σοβαρά.
Επομένως, ο στόχος της θεραπείας του παιδικού καρκίνου είναι πολύ μεγαλύτερος από την επιβίωση. Καθώς τα παιδιά έχουν μπροστά τους τη μελλοντική ενήλικη ζωή τους, οι γιατροί καλούνται να εξετάσουν τις πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της θεραπείας στην ανάπτυξη του παιδιού.
Παρά τις δυσκολίες αυτές, τα παιδιά με καρκίνο έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης σε σύγκριση με τους ενήλικες. Όπως προαναφέρθηκε, σε χώρες με ολοκληρωμένες φροντίδες υγείας και μεγάλη πρόσβαση του πληθυσμού σε αυτές, το ποσοστό επιβίωσης είναι πάνω από το 80%, όταν στους ενήλικες είναι περίπου 50%. Πρόκειται για μια τεράστια βελτίωση σε σύγκριση με περίπου 7 δεκαετίες πριν, στα μέσα του 20ού αιώνα, όταν το ποσοστό επιβίωσης ήταν μόλις ένα στα δέκα παιδιά.
Η έκρηξη στον αριθμό των κλινικών δοκιμών, η εισαγωγή εξειδικευμένων κέντρων θεραπείας του παιδικού καρκίνου και η τελειοποίηση των θεραπειών ήταν το κλειδί για αυτήν τη σπουδαία πρόοδο.
#3. Η αιτία είναι διαφορετική
Οι περισσότεροι καρκίνοι ενηλίκων προκαλούνται από τη φυσική γήρανση, τους περιβαλλοντικούς παράγοντες και τον τρόπο ζωής. Για παράδειγμα, το υπερβολικό κάπνισμα και η έκθεση σε ακτίνες UV από τον ήλιο μπορεί να βλάψει το DNA των κυττάρων σας, προκαλώντας μεταλλάξεις καρκίνου.
Οι παιδικοί καρκίνοι προκαλούνται επίσης από γενετικές μεταλλάξεις, ωστόσο, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, σπάνια οφείλονται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους τα κύτταρα λαμβάνουν γενετικές μεταλλάξεις στον παιδικό καρκίνο. Για πολλούς παιδικούς καρκίνους, δεν γνωρίζουμε ακριβώς γιατί ένα κύτταρο έγινε καρκινικό, αλλά οι ερευνητές εργάζονται σκληρά για να το κατανοήσουν.
#4. Ο παιδικός καρκίνος είναι λιγότερο συχνός και ξεκινά κυρίως από τους ιστούς και όχι από τα όργανα
Οι καρκίνοι των ενηλίκων είναι πιο συχνοί από τον παιδικό καρκίνο. Επίσης, με την πάροδο του χρόνου, αρκετές μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι, ενώ τα παιδιά είναι πιο επιρρεπή να εμφανίσουν καρκίνους σε διάφορα μέρη του σώματος, οι ενήλικες είναι πιο πιθανό να επηρεαστούν από καρκίνο του μαστού, του πνεύμονα, του παχέος εντέρου και του προστάτη. Με άλλα λόγια, ενώ ο παιδικός καρκίνος ξεκινά από τους ιστούς, ο καρκίνος των ενηλίκων ξεκινά από τα όργανα.
#5. Καλύτερη επιβίωση σημαίνει περισσότερη εστίαση στην ποιότητα ζωής
Ο καρκίνος έχει τεράστια επίδραση και στις ζωές των επιζώντων από καρκίνο της παιδικής ηλικίας. Τα υψηλά ποσοστά επιβίωσης καθιστούν την ποιότητα ζωής μετά τη θεραπεία πολύ σημαντική. Μία από τις κορυφαίες ερευνητικές προτεραιότητες για τον παιδικό καρκίνο είναι η εύρεση τρόπου πρόληψης των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων του καρκίνου.
Περίπου δύο στους τρεις ανθρώπους που νίκησαν τον καρκίνο θα έχουν κάποια ή κάποιες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, γνωστές ως «όψιμες», και οι οποίες ενδέχεται να έχουν μεγάλο αντίκτυπο τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά. Για παράδειγμα, μπορεί να επηρεάζουν την ψυχική υγεία, τη γονιμότητα, τις καρδιακές παθήσεις και την ανάπτυξη.
Οι καθυστερημένες επιπτώσεις αποτελούν πρόβλημα και για τους ενήλικες. Το σώμα τους, ωστόσο, είναι πλήρως ανεπτυγμένο, επομένως είναι λιγότερο ευαίσθητο σε ζημιές. Τα παιδιά ακόμη αναπτύσσονται και έχουν μια ολόκληρη ζωή μπροστά τους, επομένως οι «όψιμες επιπτώσεις» έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο. Δεν έχουν ακόμη περάσει από βασικά στάδια στη ζωή τους, όπως η ολοκλήρωση της εκπαίδευσης, η απόκτηση της πρώτης τους δουλειάς, η απόκτηση παιδιών και πολλά άλλα. Και οι καθυστερημένες επιπτώσεις μπορεί να τους δυσκολέψουν. Σκοπός, λοιπόν, δεν είναι μόνο η ίαση, αλλά και η διατήρηση της ποιότητας ζωής και της ψυχολογικής και κοινωνικής ευεξίας των νεαρών ασθενών.
#6. Οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν τα συμπτώματα
Παρόλο που τα συμπτώματα του καρκίνου των ενηλίκων, όπως τα ανεξήγητα εξογκώματα ή η απώλεια βάρους, εξακολουθούν να ισχύουν για τα παιδιά, πολλά συμπτώματα μπορεί να είναι ασαφή ή να μοιάζουν με άλλες κοινές ασθένειες της παιδικής ηλικίας. Για παράδειγμα, πολλές επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις όπως στο στήθος, στον λαιμό και στα αυτιά μπορεί να είναι αιτία ανησυχίας, καθώς και η αργή ανάπτυξη και η πρώιμη ή όψιμη εφηβεία.
Γενικά η πλειονότητα των ανθρώπων δηλώνει πως δεν γνωρίζει τα συμπτώματα για τον εντοπισμό του παιδικού καρκίνου. Αυτή η έλλειψη επίγνωσης μπορεί να προκαλέσει κρίσιμες καθυστερήσεις στη διάγνωση. Γονείς/κηδεμόνες και επαγγελματίες υγείας μπορούν να ανιχνεύσουν ύποπτα συμπτώματα όπως:
- πυρετός χωρίς εστία λοίμωξης που επιμένει ή που ανταποκρίνεται στα αντιπυρετικά και επανεμφανίζεται
- σοβαροί και επίμονοι πονοκέφαλοι
- έμετοι (ιδιαίτερα πρωινοί)
- αλλαγή συμπεριφοράς
- σπασμοί
- αιφνίδιος στραβισμός
- διόγκωση ή πτώση βλεφάρων
- μελανιές
- πόνος στα οστά
- δυσκολία στο βάδισμα
- ανορεξία
- απώλεια βάρους
- κακοδιαθεσία
