Μάτι, 23 Ιουλίου 2018: Δυο χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την μαύρη επέτειο της τραγωδίας στην περιοχή. Οι μνήμες ζωντανές, στοιχειώνουν τους κατοίκους της περιοχής, που ζητούν δικαίωση.
Το χρονικό της φονικής πυρκαγιάς στο Μάτι που στέρησε τη ζωή σε 102 ανθρώπους μέσα από μαρτυρίες και ντοκουμέντα…
Γύρω στις 12:00 το μεσημέρι της Δευτέρας 23 Ιουλίου, μεγάλη φωτιά ξεσπάει στη θέση «Αέρας» στα Γεράνεια Όρη, πάνω από την Κινέτα. Όσο περνάει η ώρα και ο άνεμος δυναμώνει η φωτιά αποκτά μεγαλύτερες διαστάσεις, επεκτείνεται και οι πυροσβεστικές δυνάμεις ενισχύονται ώστε να συνδράμουν περισσότερο στην κατάσβεση της. Λίγες ώρες μετά, δίνεται εντολή να εκκενωθούν οι οικισμοί Γαλήνη, Πανόραμα 1 και Πανόραμα 2 μιας και η φωτιά γίνεται απειλητική.
Το ρολόι δείχνει πέντε πάρα δέκα το απόγευμα και ο θυρωρός του Λύρειου Ιδρύματος παρακολουθεί στην τηλεόραση τις φωτιές στην Κινέτα, χωρίς να ανησυχεί ιδιαίτερα, μέχρι τη στιγμή που ο ήχος του πρώτου καναντέρ που επιχειρεί στην Καλλιτεχνούπολη φτάνει στα αυτιά του. Από εκεί και πέρα όλα πήγαν πολύ γρήγορα. Ο εφιάλτης εκείνης της ημέρας είχε μόλις ξεκινήσει και κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τι επρόκειτο να ακολουθήσει. Τα πρώτα εναέρια μέσα κάνουν την εμφάνισή τους και υδροφόρες από τις γύρω περιοχές αρχίζουν να κατευθύνονται προς την Πεντέλη. Οι κατασκηνώσεις στον Άγιο Ανδρέα εκκενώνονται και 1.400 παιδιά απομακρύνονται μέσω της λεωφόρου Διονύσου. Η ένταση και η ταχύτητα του αέρα δεν μπορούσε να περιγραφεί, καθώς «όχι μόνο ήταν δυνατός αλλά θύμιζε τυφώνα». Στο Λύρειο πρόλαβαν να εκκενώσουν το Γηροκομείο το οποίο σε λίγη ώρα θα παραδιδόταν στις φλόγες.
Μέσα σε περίπου 40 λεπτά η φωτιά φτάνει στον οικισμό του Νέου Βουτζά. Η Έλενα Αργυροπούλου, βρισκόταν στην είσοδο του Νέου Βουτζά. Είδε αυτή την εικόνα αλλά δεν πίστεψε ότι αρκούσε μόνο μισή ώρα για να φτάσει η φωτιά στη λεωφόρο Μαραθώνος. «Όταν πήγα στον Βουτζά για να δούμε πού ήταν η φωτιά, δεν μπορούσες να δεις από την κάπνα, παρότι ήταν μακριά. Το έβλεπα σε μεγάλη απόσταση που υπήρχαν βουναλάκια και έλεγα ότι μέχρι να τα περάσει όλα αυτά θα πρέπει να κάψει όλα τα σπίτια που ήταν μπροστά μας , αποκλείεται να φτάσει στην πλευρά μας. Και όμως πέρασε όλα τα σπίτια σε μισή ώρα και έφτασε μέχρι το σπίτι στη δεύτερη είσοδο. Δηλαδή τι απόσταση είναι από το Λύρειο μέχρι εκεί», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Αργυροπούλου.
Η φωτιά σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά της και μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα κατεβαίνει γρήγορα προς τα κάτω. Το χειρότερο σενάριο που οι πυροσβεστικές δυνάμεις απεύχονταν να πραγματοποιηθεί φαίνεται πως αργά ή γρήγορα θα πάρει σάρκα και οστά, και η πύρινη λαίλαπα θα περάσει τη λεωφόρο Μαραθώνος. Οι πυροσβέστες στην περιοχή δυσκολεύονται να προσδιορίσουν πού πρέπει να αναπτυχθούν. Οι καπνοί σιγά – σιγά πυκνώνουν επικίνδυνα κάνοντας την ατμόσφαιρα απίστευτα αποπνικτική. Η ένταση του ανέμου και κυρίως η συμπεριφορά του με τις συνεχείς αλλαγές κατεύθυνσης, θα δυσκολέψει πολύ την κατάσταση στην περιοχή.
Ο πανικός ξεκινά όταν η φωτιά θα γίνει ανεξέλεγκτη κοντά στη λεωφόρο Μαραθώνας. Οι προσπάθειες κατάσβεσης δείχνουν να μην επαρκούν. Λίγο μετά τις 6:00 το απόγευμα η φωτιά διασχίζει τη Λ. Μαραθώνος και ξεφεύγει προς το Κόκκινο Λιμανάκι και το Μάτι. Σύμφωνα με την κ. Αργυροπούλου, εκείνη τη στιγμή, έβλεπε ανθρώπους να τρέχουν και να φωνάζουν ότι η φωτιά βρίσκεται στα 50 μέτρα. Όπως καταδεικνύουν οι συγκλονιστικές περιγραφές όσων «έζησαν το Μάτι», η μάχη με τη φωτιά έμοιαζε σαν ένας λαβύρινθος που έπρεπε να βρουν την έξοδο ώστε να καταφέρουν να σωθούν. «Πάω να φύγω από το σπίτι και βλέπω τη φωτιά μπροστά μου. Δεν καταλαβαίνεις τι ήταν αυτό και από πού σου χει έρθει. Όλοι σε έστελναν προς την παραλία», εξηγεί.
Τη δική του μαρτυρία για τα γεγονότα της 23ης Ιουλίου «καταθέτει» στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Πέτρος Φράγκος, εκπρόσωπος της επιτροπής πληγέντων στο Κόκκινο Λιμανάκι. «Φτάνοντας είδα αυτές τις τεράστιες φλόγες να ξεπηδούν μέσα από τον οικισμό και να καίνε ολοκληρωτικά τα σπίτια. Μπήκα σε μία ακτίνα γύρω στα 150 μέτρα με δυνατή φωτιά. Κατευθύνθηκα προς το σπίτι μου είδα το αυτοκίνητό μου να καίγεται. Δεν έδωσα σημασία σε αυτό αλλά στο εξοχικό των γονιών μου. Ταυτόχρονα έβλεπα πολλά σπίτια στον οικισμό να φλέγονται. Η πυροσβεστική είχε αποκοπεί στη λεωφόρο Μαραθώνος , δεν μπόρεσε να εμπλακεί σε αυτό το σημείο εδώ στο Κόκκινο Λιμανάκι ούτε στο Μάτι. Έμεινε μόνο ένα πυροσβεστικό όχημα που ήταν το τελευταίο στην οδό Δημοκρατίας το οποίο όταν αποχώρησε και αυτό δεν υπήρχε κανένα πυροσβεστικό όχημα μέσα στο Κόκκινο Λιμανάκι μέχρι τις 3 τα ξημερώματα που άρχισαν να μπαίνουν τα πρώτα αυτοκίνητα. Βλέπαμε σπίτια να καίγονται και δεν ξέραμε αν μέσα σε αυτά τα σπίτια υπήρχαν άνθρωποι. Στο πέρασμα της μιας ώρας άρχισαν οι φλόγες να καταλαγιάζουν. Ήμασταν οι πρώτοι αυτόπτες μάρτυρες της περιοχής», λέει ο κ. Φράγκος.
Πριν τις 7:00 το απόγευμα η φωτιά έχει ήδη φτάσει στις παραλίες. Οι εικόνες με τους ανθρώπους που στέκονται στην Αργυρά Ακτή στο Μάτι κάνει το γύρο του κόσμου. Άλλοι έχουν μπει μέσα στη θάλασσα, άλλοι κάθονται απ’ έξω, κρατώντας την αναπνοή τους με τα πρόσωπά τους να έχουν μουντζουρωθεί από τις στάχτες, ανήμποροι να αντιδράσουν σε αυτό το πρωτοφανές φαινόμενο που έμοιαζε σαν σκηνή από ταινία. Τα αποκαΐδια τραυματίζουν σοβαρά πολλά άτομα που μεταφέρονται με εγκαύματα στα νοσοκομεία. Αρκετοί δεν τα καταφέρνουν. Άλλοι εντοπίζονται πνιγμένοι. Σκάφη και καΐκια ψαράδων κινητοποιούνται ώστε να συμβάλλουν στη διάσωση όσων βρίσκονται στη θάλασσα.
Ένας από αυτούς είναι ο Γιάννης Ρήγος, ιδιοκτήτης επιχείρησης καυσίμων στο Πικέρμι. Ο κ. Ρήγος εκείνη την ημέρα επέστρεφε με την οικογένειά του από το Μαρμάρι Ευβοίας στη Ραφήνα. Ταξίδευαν με το προσωπικό του σκάφος όταν από την Εύβοια άρχισε να διακρίνει τη φωτιά.
«Είδαμε μία εστία φωτιάς που είχε ξεκινήσει πάνω από την Καλλιτεχνούπολη, μία εστία η οποία άρχισε να μεγαλώνει. Φτάνοντας στη Ραφήνα, κατέβασα την οικογένειά μου. Ήρθαν από το Λιμεναρχείο και με παρακάλεσαν να δούμε τι γίνεται στις παραλίες γιατί είχαν ενημερωθεί ότι είχε κατέβει κόσμος. Ξεκινήσαμε να δούμε τι γίνεται. Φτάσαμε στο πρώτο σημείο εκεί βρήκαμε έναν άνθρωπο καμένο στο σώμα του και με προσπάθεια τον ανεβάσαμε πάνω . Βγήκαμε έξω, τον κατεβάσαμε στο λιμάνι. Ξαναγυρίσαμε πίσω. Στη συνέχεια βρήκαμε και άλλο κόσμο, τους βγάλαμε στο λιμάνι και ξαναγυρίσαμε πάλι πίσω. Στην τρίτη διαδρομή μάς ειδοποίησαν ότι υπάρχει ένα νεκρό παιδάκι. Ήταν ένα κοριτσάκι, το οποίο λόγω της φωτιάς, όπως έτρεχε, έπεσε από τον γκρεμό κάτω και δυστυχώς σκοτώθηκε. Το φορτώσαμε στο σκάφος με τη βοήθεια ενός πιο μικρού σκάφους Το βγάλαμε στο λιμάνι της Ραφήνας και συνεχίσαμε την ίδια διαδικασία. Άρχισε να σκοτεινιάζει, πυκνοί καπνοί. Δεν βλέπαμε τίποτα, πηγαίναμε αρκετά σιγά γιατί υπήρχε κίνδυνος να χτυπήσουμε ανθρώπους μέσα στη θάλασσα, δεν φαίνονταν. Είχε νυχτώσει πλέον. Φωνάζαμε και όταν ακούγαμε κάποιες φωνές πηγαίναμε και μαζεύαμε κόσμο. Αυτό γινόταν μέχρι τα ξημερώματα. Είχαν έρθει και άλλα σκάφη μετά τη δική μας την παρέμβαση», εξηγεί ο κ. Ρήγος.
Ο κ. Ρήγος που γνωρίζει αρκετά καλά την περιοχή τονίζει ότι «δεν υπήρχε τρόπος διαφυγής προς τη θάλασσα». Εκείνη την ημέρα έκανε περίπου 15 διαδρομές καταφέρνοντας να βγάλει από το Μάτι 150 άτομα.
«Ο κόσμος ήταν σε κατάσταση σοκ. Άπλωναν τα χέρια να τους βοηθήσουμε. Ήταν αδιανόητο αυτό που ζούσαμε. Προσπαθούσαμε να τους πείσουμε να έρθουν μαζί μας να τους πάμε σε ένα ασφαλές μέρος και να δούμε μετά τι περισσότερο μπορεί να γίνει. Κόσμος κολύμπαγε στη θάλασσα, ό,τι μπορούσαν να διασώσουν το έπαιρναν μαζί τους», περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Το σκάφος του είχε χωρητικότητα για 12 άτομα ωστόσο εκείνη την ημέρα σε δρομολόγιο έφτασε να μεταφέρει 22 άτομα μέσα . «Δεν μπορούσες να αφήσεις κάποιον και να μετράς άτομα. Μέχρι τις 3μιση, 4 το πρωί βγάζαμε κόσμο έξω», εξηγεί.
Οι ώρες περνούν και οι πληροφορίες έρχονται συγκεχυμένες. Κανείς δεν γνωρίζει αν υπάρχουν θύματα και πόσα είναι. Το φως της ημέρας είναι εκείνο που θα αποκαλύψει το μέγεθος της απερίγραπτης καταστροφής.
Μάτι: Η επόμενη μέρα
Η νύχτα αποδεικνύεται μεγάλη και πολύ δύσκολη. Η μέρα ωστόσο δείχνει την αλήθεια. Οι λέξεις φαντάζουν μικρές αλλά οι εικόνες πολύ μεγάλες. Οι απώλειες από αυτή την τραγωδία τεράστιες με ολόκληρες οικογένειες να ξεκληρίζονται. Αυτοκίνητα καμένα πάνω στη λεωφόρο Ποσειδώνος το ένα πίσω από το άλλο, σε αντίθετες κατευθύνσεις, με ανοιχτές τις πόρτες, φανερώνουν το χάος που επικράτησε εκείνες τις ώρες. Άνθρωποι έτρεχαν πανικόβλητοι προς την παραλία μήπως καταφέρουν και σωθούν από τη φωτιά.
Απανθρακωμένα πτώματα, καμένα αυτοκίνητα, κατεστραμμένα σπίτια και καταστήματα, στάχτες, αποκαΐδια, λαμαρίνες από τα αυτοκίνητα και σπασμένα γυαλιά συνέθεταν το σκηνικό της επόμενης μέρας. Κρανίου τόπος, λες και δεν υπήρξε ποτέ αυτή η περιοχή. Θλίψη, θυμός και ένα γιατί. Τις επόμενες μέρες θρηνούσε όλη η χώρα….
Από το Κόκκινο Λιμανάκι ως τον Άγιο Αντρέα και ειδικά στο Μάτι βλέπει κανείς μάντρες ιδιόκτητων σπιτιών και ξενοδοχείων. Όχι τη θάλασσα. Η πρόσβαση σε παραλίες για όσους δεν γνωρίζουν την περιοχή είναι δύσκολη.
Το μεγαλύτερο δράμα γράφτηκε μέσα σε ένα οικόπεδο στην οδό Δημοκρατίας, εκεί που βρέθηκαν 26 απανθρακωμένοι άνθρωποι οι περισσότεροι από αυτούς σφιχταγκαλιασμένοι. Αναζητούσαν μία πρόσβαση προς τη θάλασσα μία πόρτα, ωστόσο μέσα στον πανικό και τους καπνούς αυτό ήταν ιδιαίτερα δύσκολο. Τα στενά περάσματα, οι καπνοί, δέντρα στη μέση των περασμάτων και η πίεση εκείνης της στιγμής είναι κάποιοι από τους λόγους που συνετέλεσαν στην εξέλιξη αυτού του δράματος.
Ο κ. Φράγκος προσπαθώντας να περιγράψει τι συνέβη εκείνες τις ώρες εξηγεί: «Δεν δόθηκε εντολή εκκένωσης για τον οικισμό. Έγινε εκτροπή της κυκλοφορίας από την λεωφόρο Μαραθώνος προς το παραλιακό μέτωπο σε συνδυασμό με τα δύο πλοία που ήρθαν στη Ραφήνα και αποβίβασαν εκατοντάδες αυτοκίνητα επειδή ήταν κλεισμένη η Μαραθώνος κατηύθυναν αυτά τα αυτοκίνητα στο παραλιακό μέτωπο. Όπως καταλαβαίνετε αυτό έφερε ασφυξία δημιούργησε μποτιλιάρισμα, οι φλόγες έφτασαν , οι κάτοικοι δεν έβλεπαν από τον καπνό επιχείρησαν να κατέβουν από την κάθοδο της οδού Πάρου , υπήρχε ένα δέντρο στη μέση της οδού Πάρου, δεν μπορούσαν να κατέβουν στην παραλία. Εδώ είναι τεράστιες οι ευθύνες του δασαρχείου γιατί δεν είχε κόψει το δέντρο αυτό και εμπόδιζε την πρόσβαση στην παραλία και κατευθύνθηκαν οι κάτοικοι στο συγκεκριμένο οικόπεδο. Από την ώρα που κατευθύνθηκαν στο συγκεκριμένο οικόπεδο η πρώτη ομάδα 47 στον αριθμό σώνεται, βοηθούμενοι από τους ιδιοκτήτες του οικοπέδου και σε δεύτερη φάση έχουμε τη δεύτερη ομάδα η οποία τρέχει, καθώς από πίσω τους έτρεχε η φλόγα, αγνοώντας όμως ότι τους έρχεται η φωτιά από το παραλιακό μέτωπο. Ήταν η λεγόμενη φλόγα που ήρθε από το ρέμα η οποία τους έκλεισε μέσα στο οικόπεδο και αυτός ήταν ο λόγος που κάηκαν. Τα περισσότερα άτομα από την ομάδα αυτή ήταν προσωπικοί μου φίλοι».
«Υπήρχαν στενοί δρόμοι που δεν χωράνε δύο αυτοκίνητα. Όταν λοιπόν κατέβηκαν όλα τα αυτοκίνητα οι κάτοικοι εγκλωβίστηκαν μέσα σε αυτό το κομμάτι. Ήταν τόσο υψηλές οι θερμοκρασίες που άρχισαν να παίρνουν φωτιά. Εγκλωβίστηκαν μέσα στα αυτοκίνητά τους και κάηκε ο κόσμος, δεν είχαν προς τα πού να φύγουν. Ο κόσμος θα έπρεπε να είχε εκπαιδευτεί γι αυτό, ούτως ώστε να ξέρει πώς να αντιμετωπίσει μία κατάσταση. Έπρεπε να υπήρχε μία ενημέρωση», συμπληρώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Ρήγος
Φωτογραφία: Νίκος Χαλκιαδάκης
