Του Εμμ. Κρεβατσούλη*
Κατά ένα, σχεδόν μεταφυσικό, τρόπο, η συμπλήρωση ενός έτους από την ημέρα αποστολής εμπεριστατωμένης Τεχνικής Έκθεσης, με την οποία υποστηρίζαμε εμφαντικά την ανάγκη στατικής ενίσχυσης της καμινάδας στην περιοχή Αγίας Φωτεινής Κουμπέ, αναγνωρίζοντας το σοβαρό κίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια που μαρτυρούσαν οι βαθιές της ρηγματώσεις, συνέπεσε με την κατάρρευση του φουγάρου της ιστορική καμινάδας.
Από τύχη αγαθή δεν θρηνήσαμε θύματα. Είναι όμως θλιβερή – αν όχι ανεπίτρεπτη- η επίκληση της τύχης για την προστασία της ανθρώπινης ζωής. Εξίσου απαράδεκτη είναι η διαπιστωμένη μετάθεση ευθυνών ή η παραδοξότητα της αναζήτησης τους μέσα στο δαιδαλώδες γραφειοκρατικό συσχετισμό των εμπλεκόμενων υπηρεσιών.
Έχοντας πλήρη επίγνωση των τεχνικών αλλά και των κοινωνικών παραμέτρων της διαμορφωθείσας κατάστασης, κι έχοντας ξεπεράσει την ανατριχιαστική σκέψη του «τι θα μπορούσε να έχει συμβεί», επανεξετάζουμε συνολικά το βιομηχανικό συγκρότημα με πρώην χρήση πυρηνελαιουργείου, που βρίσκεται επί της Λεωφόρου Σταμαθιουδάκη), στην παράλια πολεοδομική ενότητα του Κουμπέ, στη βάση των νέων δεδομένων που έχουν ανακύψει.
Πέραν της τεχνογνωσίας μας στην οποία οφείλεται και η προ ενός έτους ασφαλής – δυστυχώς – πρόβλεψη που αποτυπώσαμε στην Τεχνική Έκθεση, οι συγκεκριμένες εγκαταστάσεις βρίσκονται στη γειτονιά μας, συνθήκη που μας επιτρέπει να παρακολουθούμε την εξέλιξη των παραδομένων στη φθορά του χρόνου κτισμάτων.
Αφορμή για τη σύνταξη της Έκθεσης αποτέλεσε εισήγηση του Mανώλη Κρεβατσούλη Πολιτικού Μηχανικού ,προς την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων καθώς και το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (Κ.Α.Σ) του Υπουργείου Πολιτισμού με την οποία αιτούνταν επανεξέταση του χαρακτηρισμού ή μη ως νεώτερου μνημείου του βιομηχανικού συγκροτήματος στον Κουμπέ.
Ειδικά για την Καμινάδα, είχαμε επισημάνει στην Τεχνική μας Έκθεση, η οποία απεστάλη στο Κ.Α.Σ. στις 22 Ιουνίου 2020, τους κινδύνους, προτείνοντας συνάμα τρόπους αξιοποίησής της :
«Η καμινάδα, η οποία έχει ήδη κηρυχθεί ως νεώτερο μνημείο και βρίσκεται στο βιομηχανικό συγκρότημα αποτελεί το μοναδικό αξιομνημόνευτο στοιχείο αυτού. Παρά τις σημαντικές στατικές της αδυναμίες, αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο της περιοχής του Κουμπέ. Κρίνεται ότι η διατήρηση μόνης της καμινάδας, χωρίς τα υπόλοιπα κτίρια του συγκροτήματος, δεν θα μειώσει την αξία της ως μνημείο, καθώς στο βιομηχανικό συγκρότημα δεν διασώζεται κανένα στοιχείο (κινητό ή ακίνητο) που να υποδεικνύει το σκοπό ή τη λειτουργία της.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η καμινάδα αποτελείται από πλινθοδομή και ασθενές συνδετικό κονίαμα και εμφανίζει μεγάλες ρωγμές, οι μεγεθύνονται με την πάροδο του χρόνου. Το βόρειο τμήμα της στέψης της έχει ήδη καταρρεύσει και είναι ορατός ο κίνδυνος κατάρρευσης και των υπόλοιπων τμημάτων της καμινάδας. Σημειώνεται ότι από την κήρυξή της ως μνημείο, το 2009, έως σήμερα δεν έχει γίνει καμία ενέργεια για τη στήριξή της. Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Ρεθύμνου αναλαμβάνει να καλύψει κατ’ αναλογία με το ποσοστό συνιδιοκτησίας του τα αναγκαία έξοδα της συντήρησής της, αφού προηγηθεί η στατική μελέτη ενίσχυσής της από την Υπηρεσία σας.
Η ενίσχυση της καμινάδας είναι επιτακτική ανάγκη. Αντιθέτως η κήρυξη των πέριξ αυτής κτιρίων ως διατηρητέων, ειδικά από τη στιγμή που δεν εμφανίζουν κανένα αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, δεν προσφέρουν τίποτα στη διατήρηση της ιστορίας της περιοχής και – το κυριότερο- τελούν υπό τον άμεσο κίνδυνο κατάρρευσης, θα οδηγήσει για ακόμη μία φορά στην αδυναμία εκπόνησης συγκεκριμένου σχεδίου ενίσχυσης και ανάδειξης του μνημείου της καμινάδας, ελλείψει των αναγκαίων κονδυλίων. Ο καλύτερος τρόπος ανάδειξης της καμινάδας είναι η κατεδάφιση των πέριξ αυτής κτιρίων και η πρόβλεψη ελεύθερου αύλειου χώρου προκειμένου αυτή να καταστεί επισκέψιμη στον κάθε πολίτη και όχι να είναι κρυμμένη και στοιχειωμένη από άναρχα δομημένα και αρχιτεκτονικά αδιάφορα ερείπια» .
Συμπερασματικά, στην εν λόγω Τεχνική Έκθεση προτείναμε, μεταξύ άλλων, τα εξής:
« Δ) Τη διατήρηση σε ισχύ της Υπουργικής Απόφασης ΥΠΠΟ/Δ.Ν.Σ.Α.Κ./46319/1183/22-05-2009, η οποία έκρινε ότι μόνο η Καμινάδα , και όχι το πέριξ αυτής συγκρότημα, συγκεντρώνει όλες τις προϋποθέσεις του νόμου για να χαρακτηριστεί ως μνημείο. Η επικέντρωση της προσοχής στην Καμινάδα θα καταστήσει ευκολότερη και ταχύτερη την έναρξη εργασιών συντήρησης επί αυτής. Στην αντίθετη περίπτωση κήρυξης περαιτέρω στοιχείων του συγκροτήματος ως μνημείων, είναι αναμφίβολο ότι, λόγω του όγκου των αναγκαίων εργασιών και του κόστους αυτών, δεν θα πραγματοποιηθεί καμία μελέτη ανάπλασης και ανάδειξης του χώρου, με αποτέλεσμα την κατάρρευση τόσο της καμινάδας όσο και των υπολοίπων κτιρίων. Σε περίπτωση τέτοιας κατάρρευσης, θα υπάρξει θανάσιμος κίνδυνος τόσο για τα πρόσωπα τα οποία κινούνται εντός των κτιρίων, όσο και για τους διερχόμενους οδηγούς και πεζούς, καθώς το συγκρότημα βρίσκεται επί της λεωφόρου Σταμαθιουδάκη, η οποία είναι υψηλής κυκλοφορίας, λόγω του ότι αποτελεί τη δυτική είσοδο της πόλης».
Έχει αξία ν’ αναφερθεί ότι μετά την κοινοποίηση της Τεχνικής Έκθεσης, επέμεινα προσωπικά στην παρακολούθηση του θέματος κι επιδίωξα να παρακολουθήσω τη συνεδρίαση των Μελών του Κ.Α.Σ. επ’ αυτού. Η πανδημία προκάλεσε επιπλέον καθυστέρηση στην προώθηση του θέματος κι όταν ορίστηκε συνεδρίαση του Κ.Α.Σ το θέμα τέθηκε εκτός ημερήσιας διάταξης και δεν συζητήθηκε καν, λόγω πληθώρας άλλων θεμάτων που αξιολογήθηκαν ως πιο επείγοντα.
Φτάσαμε, λοιπόν, στην αναπότρεπτη, ως είχαμε προβλέψει, κατάρρευση του φουγάρου, για να ενεργοποιηθεί, ασθμαίνοντας έστω, ο μηχανισμός της απαιτούμενης εδώ και χρόνια στατικής ενίσχυσης του κτίσματος.
Κάθε άλλο παρά μας κολακεύει ο τίτλος του «μάντη κακών ειδήσεων». Περισσότερο μας λυπεί και μας προβληματίζει η διαπίστωση της διαιωνιζόμενης προσκόλλησης κεντρικών πολιτικών θεσμών, φορέων και υπηρεσιών σε μια αντιαναπτυξιακή, άκαμπτη, προβληματική γραφειοκρατία που προϋποθέτει την εμπλοκή πλήθους αρμοδίων για την επίλυση ενός προβλήματος, με οφθαλμοφανείς – ακόμη και στους πλέον αδαείς- λύσεις.
Εν προκειμένω, ένα τμήμα του φουγάρου θεωρείται αιγιαλός οπότε αποτελεί αρμοδιότητα της Κτηματικής Υπηρεσίας του Ελληνικού Δημοσίου, η οποία και καλείται να εφαρμόσει την απόφαση του ΣΤΕ, σχετικά με τον επανακαθορισμό των ορίων του αιγιαλού και το υπόλοιπο τμήμα είναι στη δικαιοδοσία της Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών Ρεθύμνου. Επειδή όμως το φουγάρο έχει κηρυχθεί από το 2009 ως νεώτερο μνημείο, οι όροι και ο τρόπος αποκατάστασης του θα καθοριστούν από την αρμόδια Εφορία Νεωτέρων Μνημείων , η οποία εδρεύει στο Ηράκλειο.
Είναι γεγονός, ωστόσο, πως όταν το φουγάρο άρχισε να καταρρέει τμηματικά, οι «αναρμόδιοι» Δήμος Ρεθύμνης , Αστυνομία και Τροχαία έσπευσαν να αποτρέψουν το μοιραίο και να γίνουν αποδέκτες σωρείας αντιδράσεων δικαιολογημένης αγανάκτησης αφού θεωρήθηκε αυτομάτως πως αποτελεί δική τους ευθύνη.
Σήμερα, όπως έχει ήδη γίνει γνωστό, η Πολεοδομία ετοιμάζει πρωτόκολλο ετοιμοροπίας το οποίο θα παραδοθεί στους προαναφερθέντες αρμόδιους προκειμένου να προγραμματίσουν άμεσες παρεμβάσεις συντήρησής της καμινάδας και άρσης του κινδύνου για τους διερχόμενους πεζούς και οδηγούς της πολυσύχναστης οδού Σταμαθιουδάκη.
Διατηρώντας σοβαρές επιφυλάξεις για την αμεσότητα των επειγουσών παρεμβάσεων, ελπίζουμε η απευκταία δυσμενής εξέλιξη να αποτραπεί.
Στην αντίθετη περίπτωση, η ολιγωρία, η σύγχυση και οι αλληλοκαλυπτόμενες αρμοδιότητες, η απουσία γρήγορων αντανακλαστικών και ευέλικτων στρατηγικών κινήσεων, η αδυναμία συνεννόησης και συντονισμού των αρμοδίων, θα επιφέρει κόστος – ευχόμαστε όχι σε ανθρώπινες ζωές- δύσκολα αντιστρέψιμο που θα πλήξει την κοινωνία μας με τρόπο που η λογική και η προνοητικότητα μπορούν να ερμηνεύσουν αλλά σε καμία περίπτωση να δικαιολογήσουν.
*Ο Εμμ. Κρεβατσούλης είναι Πολιτικός Μηχανικός
