Η Άρια Μπαρκάτσα είναι ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια και εκπαιδεύτρια στα Εργαστήρια Αποτελεσματικού Γονέα και Δασκάλου. Μεγάλωσε και γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης και είναι παντρεμένη μητέρα τριών υπέροχων παιδιών.
Η υπέρμετρη αγάπη της για τα παιδιά αλλά και η ευαισθητοποίησή της για τη γονεϊκότητα την οδήγησαν στην κατάκτηση της επάρκειάς της ως εκπαιδεύτρια Αποτελεσματικού Γονέα και Δασκάλου από την Gordon Training International.
Τα τελευταία χρόνια, ασχολείται επαγγελματικά με την Εκπαίδευση και τη Συμβουλευτική των γονέων παρέχοντας μέσα από την εμπειρία, την εκπαίδευση και την προσωπική της ανάπτυξη ένα μοντέλο γονεϊκότητας, το οποίο στηρίζεται στον σεβασμό, την αυθεντικότητα και την ευαισθητοποίηση των αναγκών τόσο των γονέων όσο και των παιδιών.
Από την μεριά μου, ως γονέας, την εμπιστεύτηκα και επέλεξα να μοιραστώ μαζί της τους προβληματισμούς μου για τις πρωτόγνωρες καταστάσεις, τις οποίες αντιμετωπίζουμε τους τελευταίους μήνες από τον απρόσκλητο συνοδοιπόρο της ζωής μας, που λέγεται «Κορονοϊός». Είμαι σίγουρη ότι στην συνέντευξη που ακολουθεί θα απαντηθούν πολλά ερωτήματα που σας απασχολούν…
- Ξαφνικά, βρεθήκαμε σε μία καθημερινότητα με διαφορετικές απαιτήσεις. Εν όψη κορονοϊού λειτουργούμε με περισσότερη πειθαρχία ως προς την εφαρμογή νέων κανόνων για την προστασία της υγείας μας. Πώς μπορούμε να ενημερώσουμε τα παιδιά γύρω από το συγκεκριμένο θέμα χωρίς να προκαλέσουμε την αίσθηση του φόβου;
Η πειθαρχία στην εφαρμογή των κανόνων για την προστασία της υγείας μας δυστυχώς δεν θα έπρεπε να είναι μια νέα κατάσταση, παρόλα αυτά σε συνθήκες όπως αυτή που βιώσαμε και βιώνουμε οφείλουμε να είμαστε περισσότεροι προσεκτικοί και προστατευτικοί.
Τα παιδιά μας σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι σωστά ενημερωμένα για την κατάσταση οπότε μιλάμε μαζί τους σε γλώσσα που μπορούν να κατανοήσουν προσαρμοσμένη στο ηλικιακό επίπεδο που βρίσκονται . Υπάρχουν πολλά παραμύθια και κινούμενα σχέδια, τα οποία δημιουργήθηκαν ακριβώς για αυτόν το λόγο που μπορούμε να διαβάσουμε και να δούμε μαζί με τα παιδιά μας. *
Είναι φυσιολογικό τα παιδιά να αντιδράσουν με άγχος και φόβο στο άγνωστο, στις νέες συνθήκες και στις νέες απαιτήσεις, μα η στάση των γονέων είναι καθοριστική στην διαχείριση αυτών των συναισθημάτων.
Ένας φοβισμένος γονέας είναι σχεδόν αδύνατο να ανακουφίσει ένα φοβισμένο παιδί ακόμα κι αν οι πληροφορίες που μεταδίδει στο παιδί είναι ορθές και καθησυχαστικές. Η συνολική στάση του, οι εκφράσεις του, οι συμπεριφορές του, θα προ δώσουν τους φόβους του και τα παιδιά καταλαβαίνουν περισσότερο αυτά που δεν λέγονται. Άλλωστε ότι κρατάμε μέσα μας, βγαίνει από τα ματιά μας και τα παιδιά…Βλέπουν!
Αντίθετα, ένας γονέας με αυτοκυριαρχία που μπορεί να μεταδώσει συναισθήματα στοργής, ένας γονέας που μπορεί με ειλικρίνεια να μιλήσει και για τις δικές του ανησυχίες χωρίς να τον αποδυναμώνει η αυτοαποκάλυψη των συναισθημάτων του, αλλά να δημιουργεί την αίσθηση στο παιδί πως κάθε συναίσθημα είναι φυσιολογικό να εκφράζεται και να υπάρχει. Αυτός είναι ο πιο ασφαλής δρόμος.
Για να μην προκληθεί λοιπόν περιττός και περισσότερος φόβος στα παιδιά η σωστή ενημέρωση και η διαχείριση των συναισθημάτων των γονέων είναι το καλύτερο που μπορούν να κάνουν.
2. Εάν, παρόλα αυτά, κάποιο παιδί αισθανθεί φοβισμένο, πώς μπορούμε να το βοηθήσουμε;
Υπάρχουν παιδιά που θα εκδηλώσουν τα συναισθήματά τους με άμεσο και ξεκάθαρο τρόπο, και παιδιά που δεν έχουν μάθει ή δεν μπορούν να εκφράσουν τον φόβο τους ή τις ανησυχίες τους.
Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι καλό να παρατηρήσουμε τα σημάδια.
Μπορεί τα παιδιά να εκδηλώνουν περισσότερη αντιδραστικότητα, τάση «γαντζώματος» προς κάποιον ενήλικά, ο οποίος τα κάνει να νιώθουν ασφάλεια, δυσκολία να κοιμηθούν ή να συγκεντρωθούν. Σε αυτά τα παιδιά αναγνωρίζουμε τις μη λεκτικές ενδείξεις και προσπαθούμε να αναγνωρίσουμε το συναίσθημα και να το επικοινωνήσουμε στο παιδί .
«Φαίνεται πως κάτι σε απασχολεί»
«Μοιάζεις αγχωμένος»
Σκοπός της ανατροφοδότησης αυτής είναι για να γίνει σε πρώτη φάση αναγνώριση τού συναισθήματος και από το ίδιο το παιδί, με σκοπό την διαχείρισή του.
Ένα συναίσθημα που λεκτικοποιείται γίνεται πιο χειροπιαστό άρα πιο διαχειρίσιμο.
Επίσης, μέσα από την ανατροφοδότηση των συναισθημάτων του παιδιού είναι σαν να του λέω πως «είναι εντάξει να νιώθεις φόβο» ή οποιοδήποτε άλλο συναίσθημα.
Είναι φυσιολογικό και είμαι εδώ να σε ακούσω χωρίς να κρίνω ή να μειώσω αυτό που αισθάνεσαι.
Είμαι δίπλα σου.
Σε δεύτερο χρόνο η ορθή και αληθινή πληροφόρηση για την κατάσταση και ο καθησυχασμός μπορούν να βοηθήσουν .
Ακόμα, καλό θα ήταν οι τηλεοράσεις στα σπίτια να μένουν κλειστές.
3. Είναι δυνατόν στην ανέμελη καθημερινότητα των μικρών μας ηρώων να εφαρμοστούν οι κανόνες προστασίας και πρόληψης έναντι του ιού;
Σίγουρα τα πιο μικρά παιδιά είναι δύσκολο να τηρούν τους κανόνες προστασίας και πρόληψης. Η παρορμητική τους φύση, η έντονη κινητικότητά τους, η γρήγορη εναλλαγή των δραστηριοτήτων τους, η ανάγκη τους να εξερευνούν συνεχώς το περιβάλλον τους είναι καταστάσεις που οι γονείς δεν μπορούν πάντα να ελέγξουν και να προβλέψουν.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η επίβλεψη των γονέων, η υπενθύμιση και η καθιέρωση ρουτίνας θα βοηθήσουν τα παιδιά σιγά-σιγά να υιοθετήσουν κάποιες συνήθειες.
Οι γονείς πρέπει να έχουμε πάντα στο νου μας το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκονται οι μικροί ήρωες, ώστε να μην έχουμε υπερβολικές και παράλογες απαιτήσεις από ένα νήπιο που δεν μπορεί να ικανοποιήσει.
Στα μεγαλύτερα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας υπενθυμίζουμε τους κανόνες προστασίας και πρόληψης χωρίς να γινόμαστε φορτικοί και προσπαθούμε να είμαστε εμείς κυρίως ένα καλό πρότυπο.
4. Αδιαμφισβήτητα, όλος αυτός ο περιορισμός στις επαφές μας, στις μετακινήσεις αλλά και στη συμπεριφορά μας προκαλεί πίεση και αρνητικά συναισθήματα. Συνήθως, δέκτες όλων αυτών των συναισθημάτων γίνονται τα πιο αγαπημένα μας πρόσωπα. Υπάρχουν «τρικ» εκτόνωσης πριν καταλήξουμε σε κάποιο άδικο ξέσπασμα;
Το άδειασμα πάνω στους αγαπημένους μας ανθρώπους ή η τάση να φερόμαστε παρορμητικά στα αγαπημένα μας πρόσωπα είναι κάτι που δυστυχώς συμβαίνει τόσο αβίαστα σαν να επρόκειτο για κάτι φυσιολογικό.
Εκεί που αγαπώ και νοιάζομαι περισσότερο αντιδρώ σαν να αδιαφορώ για τις συνέπειες των πράξεων μου, για τις πληγές που ανοίγω γιατί έχω την λανθασμένη πεποίθηση πως θα συγχωρεθώ. Τα τραύματα όμως στην ψυχή των παιδιών δεν επουλώνονται τόσο γρήγορα, ούτε διαγράφονται, ούτε μπορεί ο παιδικός νους να δικαιολογήσει την αγάπη που πληγώνει. Μπορεί να συμβεί βέβαια σε μεγαλύτερη ηλικία μέσα στην ψυχοθεραπεία. Μέχρι τότε, θα είναι τραυματισμένοι ψυχικά ενήλικες.
Για να αποφύγουμε σε κάθε περίπτωση μια πραγματικότητα που μοιάζει φυσιολογική αλλά δεν είναι, οι γονείς πρέπει να σταθούν δίκαια και φροντιστικά απέναντι στα παιδιά τους.
Όμως, στην φροντίδα αυτή πρέπει πρώτα να συμπεριληφθεί η αναγνώριση και η αποδοχή των δικών τους συναισθημάτων . Τα ξεσπάσματα των γονέων προκύπτουν εξαιτίας αυτής της έλλειψης φροντιστικής στάσης. Οι γονείς οφείλουν να βρουν τρόπους, οι οποίοι τους ταιριάζουν για να εκτονώνουν τις εντάσεις τους και να ανακουφίζονται από διογκωμένα συναισθήματα που μπλοκάρουν την σωστή επικοινωνία.
Το αν αποφασίσουν να βγουν για ένα περίπατο, να ακούσουν χαλαρωτική μουσική, να διαβάσουν ένα βιβλίο ή να απομονωθούν μέχρι να καταλαγιάσουν οι εντάσεις μέσα τους είναι καθαρά προσωπική υπόθεση.
Το να ακούσουμε σαν γονείς τις ανάγκες μας και να τις φροντίσουμε, για να μπορέσουμε να σταθούμε τίμια απέναντι στα παιδιά είναι κάτι που μας αφορά όλους.
5. Πόσο σημαντική είναι η εφαρμογή των μέτρων από κάθε γονέα στα μάτια ενός παιδιού; Μπορεί ένας γονέας που δεν τηρεί ο ίδιος τους κανόνες προστασίας να απαιτεί από το παιδί να τους τηρήσει;
Όπως σε κάθε αξία που θέλουμε να περάσουμε στα παιδιά μας οφείλουμε πρώτα να είμαστε εμείς συνεπείς σε αυτήν. Έτσι και στην περίπτωση της εφαρμογής των μέτρων. Όταν τα λόγια μας δεν συμβαδίζουν με τις πράξεις μας, φαινόμαστε αναξιόπιστοι .
Τα παιδιά έχουν ανάγκη από ενήλικες που μπορούν να εμπιστευτούν, για να νιώσουν ασφάλεια. «Πώς να πιστέψω αυτό που λες ή αυτό που κάνεις;»
Τα παιδιά δεν υπήρξαν ποτέ ιδιαιτέρως καλά στο να ακούν τους μεγαλύτερους, εν αντιθέσει έχουν υπάρξει εξαιρετικά στο να τους μιμούνται.
6. Πριν κάποιους μήνες βιώσαμε την περιβόητη «καραντίνα». Περάσαμε αρκετό χρόνο μέσα στην οικογενειακή μας εστία, χωρίς εναλλαγές εικόνων και εξωτερικών ερεθισμάτων. Πόσο «υγιές» μπορεί να αποδειχθεί αυτό στον ψυχικό κόσμο ενός παιδιού; Μπορεί ο γονέας να δημιουργήσει νέες εικόνες και ερεθίσματα σε έναν πολύ συγκεκριμένο περιβάλλοντα χώρο;
Ο περιβάλλοντας χώρος μπορεί να είναι συγκεκριμένος, μα η φαντασία των παιδιών είναι άπειρη. Η ανάγκη τους για αλληλεπίδραση με τον γονέα επίσης είναι αχόρταγη. Αυτό που μένει για να πετύχει η συνταγή είναι ένας ενήλικας ψυχικά υγιής και ισορροπημένος. Τότε μόνο η ψυχική υγεία των παιδιών δεν κινδυνεύει .
Στην πραγματικότητα δεν τα ενδιαφέρει αν βρίσκονται σε ένα δωμάτιο ή σε ένα παιδότοπο. Τα ίδια διαθέτουν κόσμους ολόκληρους στη φαντασία τους.
Αυτό που δεν έχουν είναι ενήλικες να θυμούνται πως ήταν και εκείνοι κάποτε παιδιά.
Μόνο ένα παιδί μπορεί να σκάψει ένα τούνελ μέχρι το φεγγάρι και αυτό οι γονείς πρέπει να το θυμηθούν. Και όχι να ενδίδουν σε ένα άσκοπο υπερκαταναλωτισμό για να γεμίσουν τις ώρες τους τα παιδιά.
7. Είστε μητέρα τριών μικρών παιδιών. Εσείς πώς επιλέξατε να περάσετε τις ημέρες της «καραντίνας»; Ήταν μία δύσκολη περίοδος για εσάς ή λειτούργησε ευεργετικά για την οικογένειά σας;
Έχουμε την τύχη να μένουμε έξω από το Ηράκλειο και όχι σε διαμέρισμα. Αυτό από μόνο του ήταν πολύ βοηθητικό για την καθημερινότητα των παιδιών καθώς είχαν την ευκαιρία χωρίς σχολεία και δραστηριότητες να αισθανθούν πως ήταν σε περίοδο διακοπών. Έπαιζαν όλη μέρα στην φύση χωρίς να τα κυνηγά ο χρόνος.
Η δική μου καθημερινότητα όμως δεν άλλαξε ιδιαίτερα. Οι απαιτήσεις της δουλειάς μου δεν μου επέτρεπαν να βιώσω έντονες αλλαγές πέρα από την σκέψη πως πρέπει σίγουρα να έρθουν .
- Γνωρίζουμε ότι τα τελευταία χρόνια πραγματοποιούνται στον χώρο σας «Εργαστήρια Αποτελεσματικού Γονέα και Αποτελεσματικού Δασκάλου», τα οποία μάλιστα έχουν αγκαλιαστεί θερμά από το κοινό∙ ως εκπαιδεύτρια και στα δύο παραπάνω εργαστήρια πιστεύετε ότι γονέας και δάσκαλος μπορούν να συνεργαστούν προς όφελος των παιδιών;
Γονέας και δάσκαλος μπορούν να συνεργαστούν προς όφελος αυτού του κόσμου. Αυτό είναι το σωστό.
Το έργο τους είναι τεράστιο.
Ο γονέας και ο δάσκαλος μπορούν να γίνουν πραγματικά φορείς ελευθερίας για αυτά τα υπέροχα πλάσματα. Μπορούν έπειτα από την δική τους μετακίνηση και αφού πετάξουν τα παρωχημένα συστήματα αξιών που κουβαλούν από γένια σε γενιά, να δημιουργήσουν σχέσεις εμπιστοσύνης, γνήσιας αγάπης και αποδοχής.
Μέσα από αυτές τις σχέσεις θα δούμε ανθρώπους να ανθίζουν, να βρίσκουν τον δρόμο τους, να υπάρχουν για αυτό που στα αλήθεια είναι και όχι για αυτό που θα θέλαμε να είναι.
Οι γονείς και οι δάσκαλοι όταν μάθουν να ακούν για να καταλάβουν και όχι απλά για να απαντούν θα έχουν μάθει τα πάντα . Έτσι κι αλλιώς τα παιδιά τα ξέρουν όλα.
9. Ποια συμβουλή θα δίνατε σε κάθε ενήλικα που καλείται να συνεργαστεί με τα μικρά μας αστεράκια;
Να θυμηθούν πως ήταν κάποτε παιδιά.
Να ανακαλέσουν στο μυαλό τους μνήμες παιδικές .
Να ξεθάψουν τις ανάγκες που είχαν και δεν μπόρεσαν ποτέ να τις εκφράσουν.
Να τις ακούσουν.
Τι ζωντάνευε το παιδικό χαμόγελο τους;
Τι μάτωνε την αθώα τους ψυχή ;
Τι γέμιζε και τι λαχταρούσε η καρδιά τους;
Αυτές οι θύμησες κρύβουν τα μυστικά και τις αλήθειες όλων των παιδιών.
Όσοι ασχολούνται με τα παιδιά πρέπει να ξέρουν.
Οσοι κάνουν αυτή την διαδρομή προς τα πίσω θα διαπιστώσουν πως το ένστικτο δεν ήταν ποτέ αρκετό για όποιον έπρεπε να μεγαλώσει παιδιά.
Η εκπαίδευση είναι απαραίτητη για όποιον έχει την τύχη να συναναστρέφεται με μικρά παιδιά.
Περισσότερες πληροφορίες για τη δραστηριοποίηση της αγαπημένης Άριας Μπαρκάτσα μπορείτε να βρείτε στη σελίδα της: https://ariamparkatsa.gr/
*Επίσης, μπορείτε να δείτε το άρθρο «Η Μελάνθη και ο Πανοπλιών Μικροβιών»
Επιμέλεια: Έλενα Δοριάκη
