Ο Μάιος είναι ο πέμπτος μήνας του ημερολογίου, διάρκειας 31 ημερών. Αρχικά ήταν ο τρίτος μήνας του δεκάμηνου Ρωμαϊκού ημερολογίου (Majus) και πήρε το όνομά του, κατά την επικρατέστερη εκδοχή, από τη θεότητα Μαία (λατινικά Μάγια), μητέρα του θεού Ερμή. Ήταν η θεά της γονιμότητας και ετιμάτο με θυσίες χοιριδίων στο βωμό της.
Σύμφωνα με άλλες εκδοχές, η ονομασία Μάιος προέρχεται:
- Από τη λατινική λέξη μάγιορ, που είναι ο συγκριτικός βαθμός του επιθέτου μάγκνους = μεγάλος. (Πλούταρχος)
- Από τη λατινική λέξη μαγιέστας = μεγαλειότητα. (Οβίδιος)
- Από τους «μαγιόρες», τους ενδόξους προγόνους των Ρωμαίων, στους οποίους ήταν αφιερωμένος.
Επί αυτοκράτορος Κλαυδίου, η Σύγκλητος πρότεινε την αλλαγή της ονομασίας του Μάιου σε Κλαύδιο, για να φανεί αρεστή στον ισχυρό άνδρα της Ρώμης, όμως η ονομασία αυτή δεν επικράτησε.
Στην Αρχαία Ρώμη τον μήνα Μάιο γιορτάζονταν:
- Τα Φλοράλια (Floralia), τα ρωμαϊκά Ανθεστήρια, προς τιμή της Flora, θεάς της βλάστησης και της άνοιξης.
- Τα Λεμούρια (Μειλίχια), για τον εξευμενισμό των νεκρών.
- Την Πρωτομαγιά οι Ρωμαίοι τιμούσαν την Αγαθή Θεά (Bona Dea), με πανηγύρια, στα οποία συμμετείχαν μόνο γυναίκες.
Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο ο Μάιος αντιστοιχούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Μουνιχιώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Θαργηλιώνα. Στο διάστημα αυτό στην Αθήνα γιορτάζονταν τα:
- Ολυμπιεία, προς τιμή του Δία, με ιππικά αγωνίσματα, θυσίες και γεύματα στην περιοχή του Ιλισσού.
- Μουνίχια, προς τιμή της θεάς Αρτέμιδας, στη χερσόνησο της Μουνιχίας (σημερινή Καστέλα), με κυρίως συμμετέχοντες τους εφήβους.
- Θαργήλια, προς τιμή του Απόλλωνα, αφιερωμένη στον εξαγνισμό της πόλης από τα μιάσματα, που εξασφαλιζόταν μέσω των λεγόμενων καθαρμάτων. Τα καθάρματα ήταν άνθρωποι που επιλέγονταν βάσει της φαυλότητας,της φτώχειας ή της ασχήμιας τους. Τους περιέφεραν ως αποδιοπομπαίους τράγους στους δρόμους της Αθήνας για να απορροφήσουν το διάχυτο κακό και στη συνέχεια τους εξόριζαν.
Ο Μάιος είναι ο μήνας των λουλουδιών και της βλάστησης. Στη λαϊκή συνείδηση συσχετίζεται παρετυμολογικά με τα μάγια και τη μαγεία, όπως αναφέρει το sansimera.gr. Γι’ αυτό και οι προλήψεις ότι δεν πρέπει να γίνονται γάμοι τον Μάιο, ούτε κάποια σοβαρή εργασία τον μήνα αυτό («Το Μάη μήτε δέντρο να φυτέψεις, μήτε παιδί να παντρέψεις» λέει η παροιμία). Σε γενικές γραμμές, οι λαϊκές ονομασίες του Μαΐου προέρχονται από τη φύση:
- Πράσινος
- Κερασάρης
- Τριανταφυλλάς
- Λούλουδος
Πανελλήνιο έθιμο την Πρωτομαγιά είναι να πλέξιμο στεφανιών με λουλούδια και στάχυα («Μάηδες», «Μαγιοστέφανα») για την ευφορία της Γης. Τα κρεμούν στις εξώπορτες ή στους εξώστες των σπιτιών μέχρι τις 24 Ιουνίου, οπότε τα καίνε στις φωτιές του Αϊ-Γιάννη. Συνηθίζεται να βάζουν στο στεφάνι ένα σκόρδο ή ένα αγκάθι ως αποτρεπτικό του όποιου κακού.
Ωστόσο, οι ραγδαίες βροχές του Μαΐου προκαλούν ζημιές στα σιτηρά, εξ ου και η παροιμία «Στον καταραμένο τόπο, μήνα Μάη βρέχει».
Η μεγάλη θρησκευτική εορτή του Μαΐου είναι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (21 Μαΐου) και αποφράδα ημέρα η 29η Μαΐου, που «τούρκεψε η Πόλη».
Παροιμίες για το Μάιο
Απ’ το Μάη, ως τα κεράσια! – Ελλάδα
Ζήσε, Μάη μου, να φας τριφύλλι Ελλάδα
Μάης άβρεχος, μούστος άμετρος (αμέτρητος) – Ελλάδα
Μάης άβρεχος, χρονιά ευτυχισμένη – Ελλάδα
Μάης πενταδείλινος, και πάλι δείλι θέλει (φαγητό) – Ελλάδα
Να ’μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλο το χρόνο πετεινός και γάτος το Γενάρη! – Ελλάδα
Να ’μουν το Μάη μπιστικός, τον Αύγουστο δραγάτης – Ελλάδα
Ο Μάης με τα τριαντάφυλλα κι ο Ιούνης με τα μήλα – Ελλάδα
Ο Μάης ρίχνει τη δροσιά κι ο Απρίλης τα λουλούδια – Ελλάδα
Όποιος φοράει γούνα το Μάη, τη γεια του δεν την έχει – Ελλάδα
Όταν βρέχει, δε χιονίζει και το Μάη δροσολόγαε – Ελλάδα
Πώς λάμπει ο ήλιος του Μαγιού, τ’ Αυγούστου το φεγγάρι – Ελλάδα
Σαν έπρεπε, δεν έβρεχε, το Μάη δροσολόγαε… – Ελλάδα
Στον καταραμένο τόπο, το Μάη μήνα βρέχει – Ελλάδα
Στων αμαρτωλών τη χώρα, το Μαγιόπουλο χιονίζει – Ελλάδα
Το Μάη του κούρπαση… (ποτέ!) – Ελλάδα
Το εορτολόγιο του Μαΐου
1 Μαΐου Ιερεμίας
2 Μαΐου Αναστάσιος, Αναστασία, Ανέστης, Ανεστούλα, Λαμπρινός, Λαμπρινή, Λάμπρος, Λαμπρούλα, Πασχάλης, Πασχαλία, Στασινός, Στασινή
3 Μαΐου Γεώργιος, Γεωργία, Διόδωρος, Μαύρος, Μαύρα, Μαυρουδής, Ξένιος, Ξενία, Ροδόπη, Ροδοπιανός, Ροδοπιανή
4 Μαΐου Μόνικα, Πελαγία, Πελάγιος, Ραφαήλ, Ραφαέλα
5 Μαΐου Ειρήνη
6 Μαΐου Ιώβ
7 Μαΐου Ζήσης, Ζησούλα, Ζήσιμος, Ζώης, Ζωή, Ζωοπηγή, Θεοπηγή, Νείλος, Πηγή, Πολυζώης, Πολυζώη, Χρυσοπηγή
8 Μαΐου Αρσένιος, Αρσενία, Θεολόγος, Θεολογία
9 Μαΐου Ησαΐας, Θωμάς, Θωμαΐς, Χριστόφορος, Χριστοφορία
10 Μαΐου Σίμων, Σιμωνία
11 Μαΐου Αργύριος, Αργυρία, Αρμόδιος, Κύριλλος, Μεθόδιος, Μεθοδία
12 Μαΐου Γερμανός, Γερμανία, Επιφάνιος, Επιφανία
13 Μαΐου Γλυκερία
14 Μαΐου Αριστοτέλης, Αριστοτελία, Θεράπων, Ισίδωρος, Ισιδώρα, Λέανδρος, Λεάνδρα
15 Μαΐου Αχίλλιος, Βάρβαρος, Παχώμιος
16 Μαΐου Μυροφόρος, Μυροφόρα, Σαλώμη
17 Μαΐου Ανδρόνικος, Ανδρονίκη, Ιουνίας, Ιούνιος, Ιουνία
18 Μαΐου Ευφράσιος, Ευφρασία, Ιούλιος, Ιουλία, Φαεινή
19 Μαΐου Αγαμέμνων, Μέμνων, Μεμνία, Πατρίκιος, Πατρικία
20 Μαΐου Λυδία
21 Μαΐου Ελένη, Έλενος, Κωνσταντίνος, Κωνσταντίνα
22 Μαΐου Αιμίλιος, Αιμιλία
26 Μαΐου Ιάκωβος, Ιακωβίνα, Συνέσιος, Συνεσία
30 Μαΐου Εμμέλεια
31 Μαΐου Πετρονίλα
